DOMATES YAZ DEMEKTİR, YAZ DOMATESLE GELİR
Yaz demek domates demektir. Domatesler olgunlaşınca yaz gelmiş olur. Domatessiz yaz olmaz. Peki, severek tükettiğimiz ve sofralarımızın vazgeçilmezi olan domatesi ne kadar tanıyorsunuz? Haydi gelin birlikte domatesin hikayesini takip edelim.
Sebze mi Meyve mi?
Domates, patlıcangiller familyasından 10-15 santim boyunda ve yaprakları tüylü bir bitkidir. Evet, patlıcanla akrabadır bu kırmızı meyveli harika bitki. Ve evet, yanlış okumadınız, bu bitkinin yenebilen kırmızı ürünleri teknik olarak meyvedir! Her ne kadar 1893’te ABD’deki bir mahkeme domatesi “sebze” olarak tanımlamış olsa da bilimsel açıdan domates bir meyvedir. Domatesin eş anlamlısı ise “kızanak”tır. Ayrıca biraz inatçıdır da. Sulu bir meyvedir ama suyu sevmez örneğin.
Rengi, Adı, Tadı
Bugün kıpkırmızı halleriyle yemeklerden salatalara, turşudan reçele kadar her türlü yiyecekte karşılaştığımız domatesin ilk ataları Peru’da ve Bolivya’da keşfedilmiş sarı meyveli bitkilerdi. Bu bitkiler Meksika’da evcilleştirildi. Amerika kıtasının keşfinden sonra süs bitkisi olarak Avrupa’ya taşındı. Başlarda domates için “altın elma” tabiri kullanılıyordu. Ayrıca Avrupa’da ona “aşk elması” veya “Peru elması” da denirdi. Bugün Avusturya’da hala “paradaysa” denir ki bu “cennet meyvesi” demektir. İspanya güneşi altında kızaran domatesler bugünkü kırmızı rengini burada aldı. Aslında domatesin rengini içerdiği likopen maddesi verir.
Domates Avrupa’da uzun süre bir yiyecek olarak görülmedi çünkü kırmızı renginden ötürü zehirli olduğu düşünülüyordu. Ancak zamanla yenebilir olduğu keşfedildi. Hemen ardından türlü yemeklere girmeye başladı. Bugün onlarca farklı türüyle tüm dünyanın vazgeçilmezi haline geldi.
Domates için halk dilinde çok enteresan ifadeler kullanılır. İşte bunlardan bazıları: Alaganta, cırtatan, banadura, frenk elması, gılle, göğ baldırcan, hambalcan, lolik, topalak, tomat…
Domatesin Üretimi ve Kullanım Alanları
Dünyada en çok üretimi Çin yapmaktadır. Onu Hindistan, ABD, Türkiye gibi ülkeler takip eder. Dünya üretimi içinde Çin’in domates üretimi payı %30’ları bulabilmekteyken ülkemizin payı %7 civarındadır. Domates endüstriyel bir ürün olarak pek çok şekilde karşımıza çıkar: Domates salçası, domates konservesi, domates suyu, kurutulmuş domates, domates ezmesi veya püresi, küp domates konservesi gibi…
Domates Salçasından Ezmesine Onlarca Çeşit
Domatesli yemekler ise çok çeşitlidir. İçerdiği 400 küsur mineralle tam bir besin deposu olan domatesin girmediği bir yiyecek yok gibidir: Domates çorbası, domates tava, menemen, domates dolması, domates reçeli, domates turşusu, domates sosu, domates turşusu, domates salçası, domatesli ezme, domates soslu makarna ve pizza gibi… Pizza demişken domatesin mutfakta asla vazgeçilmeyeceği şehirlerden birinin Napoli olduğunu da ekleyelim. Domatessiz Napoli mutfağı olmazdı.
